Κύκλοι διαδικτυακών εργαστηρίων για εκπαιδευτικούς με δωρεάν συμμετοχή: www.rhetoricedu.com
|
Επιλεγμένο υλικό από την παραπάνω έκδοση είναι στη διάθεση συναδέλφων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας που εφαρμόζουν το εγκεκριμένο πρόγραμμα Ρητορικής και Επικοινωνίας "Τεισίας" στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων (αποστείλτε μήνυμα στο [email protected])
| ||
|
|
ΤΙ ΜΟΡΦΗ ΕΧΕΙ Η ΡΗΤΟΡΙΚΗ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΗΜΕΡΑ; Αφετηρία προβληματισμού στην παρούσα προσέγγιση είναι, αρχικά, η πεποίθηση ότι το σύγχρονο σχολείο θα έπρεπε να έχει ως κύριο στόχο τη διαμόρφωση μαθητών-ενεργών πολιτών «υποψιασμένων» για ό,τι συμβαίνει γύρω τους. Επιπλέον, θεωρούμε αναγκαία την ικανότητα επεξεργασίας των παντοειδών πληροφοριών και η κριτική τοποθέτηση απέναντί τους. Ακόμη, η αποτελεσματική επικοινωνία, τόσο σε επίπεδο δυνατότητας διαχείρισης κρίσεων όσο και σε επίπεδο συναισθηματικής έκφρασης, κρίνεται απαραίτητη για την ψυχοσωματική ισορροπία. Και βέβαια, ο προφορικός λόγος, σε μια γενιά μαθητών που επικοινωνούν συνήθως μέσω γραπτών μηνυμάτων, έχει χάσει λίγο τη σημασία του παρασέρνοντας μαζί του τη συνήθεια του «διαλέγεσθαι». Η ένταξη της ρητορικής σε όλα τα μαθήματα του αναλυτικού προγράμματος, πρακτική που με διάφορες μορφές εφαρμόζεται ως διδακτική μέθοδος στις ΗΠΑ και στη Μ. Βρετανία πάνω από πέντε δεκαετίες, μπορεί να συμβάλει θετικά σε όλα τα παραπάνω.
Υπογραμμίζουμε ότι η ρητορική στην τάξη έχει καθαρά παιδαγωγική διάσταση και δεν σχετίζεται με το είδος της ρητορικής που αξιοποιεί ο δικηγόρος, ο πολιτικός, ο διαφημιστής – αν και οι μαθητές σταδιακά μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τις διανοητικές «παγίδες». Πιστεύουμε ότι επιτυγχάνει κατεξοχήν, λόγω της καθ’ όλα ενεργητικής συμμετοχής του μαθητή, την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. Παράλληλα, καλλιεργεί τη δημιουργική σκέψη, ωθώντας συνεχώς τους μαθητές να αναζητούν πολλές, καλές και πρωτότυπες ιδέες, ώστε να λύσουν προβλήματα, και να λάβουν, αντιμέτωποι με διλήμματα, αποφάσεις. Ο απώτερος στόχος είναι να εμβαθύνουν με ευχάριστο και ζωντανό τρόπο στην ουσία του μαθήματος. Είναι, λοιπόν, ιδιαίτερα ευρύ το πεδίο που περιλαμβάνει η έννοια της ρητορικής, καθώς σχετίζεται με τον λόγο και τη σκέψη εξίσου. Έτσι, σε ένα μάθημα ρητορικής θα μπορούσε να χωράει μια θεατρική δραστηριότητα (π.χ. ένα παιχνίδι ρόλων), μια άσκηση λεξιλογίου, ένας αυτοσχεδιασμός γραπτός ή προφορικός ως άσκηση δημιουργικής γραφής, μια αφήγηση ιστορίας ή ένα ανέκδοτο, ένα παιχνίδι επιχειρηματολογίας, καθώς και ένα αφιέρωμα στη ρητορική της εικόνας και στη διαφήμιση. Ο υπεύθυνος κάθε ομάδας επιλέγει και σχεδιάζει το περιεχόμενο των συναντήσεων ανάλογα με την ταυτότητα της ομάδας και το προσωπικό του οπλοστάσιο (ειδικότητα, επιμόρφωση). ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΙΔΑΧΘΕΙ Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ;
Η δημιουργική σκέψη διδάσκεται όπως κάθε άλλη δεξιότητα. Στο σχολείο καλλιεργείται σε κάθε περίπτωση κατά την οποία ζητείται η παραγωγή πολλών, καλών και πρωτότυπων ιδεών, π.χ. στα σχέδια εργασίας, στα καλλιτεχνικά, στον αθλητισμό και σε κάθε μάθημα που ενθαρρύνει αυτό το τρίπτυχο. Ωστόσο, η συστηματική διδασκαλία μέσα από παιχνίδια σκέψης, εξοικείωση με συγκεκριμένες τεχνικές παραγωγής ιδεών και εφαρμογές επίλυσης προβλήματος σε φανταστικές και αληθινές καταστάσεις μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική και να αυξήσει τον βαθμό δημιουργικότητας του ατόμου.
ΠΩΣ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΕΝΤΑΞΩ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΡΗΤΟΡΙΚΗΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΜΟΥ;
Η Ρητορική ως μορφή διδασκαλίας αποτελεί μια κατεξοχήν μαθητοκεντρική προσέγγιση στη διδακτική διαδικασία: οι μαθητές μιλούν πολύ περισσότερο από τον καθηγητή, ο οποίος περιορίζεται στο να αναθέτει δραστηριότητες, να δίνει τον λόγο - να συντονίζει και να ενθαρρύνει όλους να συμμετέχουν. Ουσιαστικά, ανάλογα με το αντικείμενο, επιλέγουμε δραστηριότητες βιωματικής φύσης και τις προσαρμόζουμε στον εκάστοτε στόχο μας. Για παράδειγμα, εάν διδάσκουμε τον πίνακα με τα λεξιλογικά στα Αρχαία Ελληνικά από το Πρωτότυπο, μπορούμε να επιλέξουμε τη δημιουργία διαλόγων με αυτές τις λέξεις και την παρουσίασή τους ενώπιον της τάξης (αντί να ζητήσουμε απλώς τη δημιουργία μεμονωμένων προτάσεων στο σπίτι). Επίσης, σημαντική είναι η παρουσία της εκφραστικής ανάγνωσης σε όλα τα μαθήματα, αφού ασκεί τους μαθητές τόσο στην κατανόηση κειμένου όσο και στην ανάπτυξη της σωστής εκφοράς του λόγου. Σε κάθε περίπτωση επιζητούμε την όσον το δυνατόν μεγαλύτερη συμμετοχή των μαθητών, ακόμη και σε μαθήματα όπως η Ιστορία, στα οποία η νέα γνώση, λόγω πίεσης χρόνου, πρέπει να παρουσιαστεί από τον εκπαιδευτικό (φυσικά μπορεί η νέα γνώση να αντληθεί και από πηγές, αν υπάρχει χρόνος).
|
|
ΕΙΝΑΙ ΕΥΚΟΛΟ ΝΑ ΞΕΚΙΝΗΣΩ ΟΜΙΛΟ
ΑΠΟ ΤΟ ΜΗΔΕΝ; Στο οπλοστάσιο κάθε εκπαιδευτικού υπάρχει ήδη η προσωπική του γνώση, η επαφή του με τη γλώσσα και η ικανότητα να κρίνει εάν κάποιος μιλάει με τρόπο αποτελεσματικό για την εκάστοτε περίσταση ή όχι. Αυτά είναι αρκετά για την αρχή. Πιο απαραίτητα από οποιαδήποτε άλλη εξειδικευμένη γνώση είναι η ετοιμότητα του εκπαιδευτή ρητορικής να δώσει τον λόγο στα μέλη του ομίλου όσο γίνεται περισσότερο, να εκτεθεί συμμετέχοντας σε δραστηριότητες (έστω λίγο στην αρχή, για να πάρουν όλοι θάρρος), να μεταδώσει την ανάγκη της ενημέρωσης για ό,τι συμβαίνει στον κόσμο γύρω μας, να εμπνεύσει το ενδιαφέρον για άσκηση στην αποτελεσματική επικοινωνία και τον δημοκρατικό διάλογο με το παράδειγμά του. Από εκεί και πέρα, το οπλοστάσιό του μπορεί να εμπλουτιστεί με ποικίλες επιμορφώσεις: εργαστήρια ρητορικής (όπως εκείνα που διοργανώνουν εθελοντικά τα μέλη της Ελληνικής Ένωσης για την Προώθηση της Ρητορικής στην Εκπαίδευση), θέατρο, ψυχολογία, επικοινωνία, επίλυση συγκρούσεων, εμψύχωση ομάδας, ανάπτυξη ικανοτήτων ζωής,... Η ρητορική διασυνδέεται με ένα πλήθος αντικειμένων, που μπορούν να ενδυναμώσουν τον εκπαιδευτή και να εμπλουτίσουν τις πρακτικές του.
ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΝΑ
ΑΝΑΠΤΥΞΕΙ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΖΩΗΣ; Μέσα από τη βιωματική και μη τυπική μάθηση η ανάπτυξη δεξιοτήτων ζωής (Life skills) γίνεται εύκολα εφικτή. Τα μαθήματα των βιωματικών δράσεων, τα καινοτόμα προγράμματα, τα σχέδια εργασίας (projects) στο Λύκειο και φυσικά η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, όταν γίνεται συστηματικά και οργανωμένα, μπορούν να δώσουν στους μαθητές ευκαιρίες που ξεπερνούν τη στείρα αποστήθιση και που αφήνουν "αποτύπωμα" σε όλη τη ζωή τους.
ΘΑ ΒΓΑΛΩ ΤΗΝ ΥΛΗ, ΑΝ ΚΑΝΩ
ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ; ΘΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ; Το παιχνίδι και η βιωματική μάθηση, σε κάθε ηλικία, αποτελεί εγγύηση για την αποτελεσματική μετάδοση της θεωρίας και την εμβάθυνση σε νέες έννοιες και πρακτικές. Μικροί και μεγάλοι παίζουν ευχαρίστως, όταν νιώθουν ότι κινούνται σε ένα οικείο περιβάλλον και ότι αυτό που κάνουν τους ευχαριστεί, τους προκαλεί και τους βοηθά να αναπτύξουν δεξιότητες.
|
|
|
|
ΠΩΣ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΠΕΙΣΩ
ΚΑΠΟΙΟΝ ΝΑ ΕΡΘΕΙ ΣΤΟΝ ΟΜΙΛΟ; Έχουμε πάντα εμπιστοσύνη στη διαδικασία. Οι μαθητές περνούν συνήθως καλά απλώς και μόνο επειδή τους δίνεται η ευκαιρία να εκφραστούν ελεύθερα, να μοιραστούν σκέψεις και συναισθήματα, να νιώσουν μέλη μιας ομάδας. Στις πρώτες συναντήσεις προσπαθούμε να δείξουμε όσο το δυνατόν περισσότερα παιχνίδια και δραστηριότητες, ώστε να νιώσουν οι συμμετέχοντες ότι έχουν πολλά να περιμένουν... Χρήσιμη, φυσικά, είναι και κάθε είδους διαφήμιση (αφίσες, ανακοινώσεις, ενημέρωση γονέων και μαθητών). Εάν, μάλιστα, υπάρχουν στο σχολείο παλαιότερα μέλη του ομίλου ή και απόφοιτοι, είναι η καλύτερη διαφήμιση και αξίζει να κανονιστεί μια επίσκεψή τους στην πρώτη κιόλας συνάντηση του έτους.
ΟΙ ΟΜΙΛΟΙ ΑΠΕΥΘΥΝΟΝΤΑΙ
ΜΟΝΟ ΣΤΟΥΣ "ΚΑΛΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ"; Οι ρητορικοί όμιλοι απευθύνονται σε όλους ανεξαιρέτως, αφού η γλώσσα αποτελεί πεδίο ανάπτυξης για κάθε άνθρωπο από την πρώτη στιγμή της ζωής του. Όπως κάθε προαιρετική διαδικασία, η συμμετοχή πολλών μελών συνδέεται με την ανάγκη τους να αυξήσουν την αυτοπεποίθησή τους, να βελτιώσουν τον λόγο τους, να αξιοποιήσουν νέες εμπειρίες στην καθημερινότητά τους και στην επαγγελματική ζωή τους (οι ενήλικοι), να αναπτύξουν δεξιότητες που δεν έχουν την ευκαιρία να τις αναπτύξουν σε άλλο πλαίσιο. Υπάρχουν, βέβαια, και περιπτώσεις μελών που νιώθουν ότι έρχονται στον "φυσικό χώρο" τους, καθώς είναι καλοί ομιλητές με αυτοπεποίθηση. Σε κάθε περίπτωση, μέσα από τη διαδικασία ο καθένας ανακαλύπτει αδυναμίες και αναδεικνύει δυνατά σημεία και η ομάδα εξελίσσεται ακριβώς μέσα από αυτή την αυτογνωσία που προσφέρει στα μέλη της.
ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΟΦΕΛΟΣ
ΤΗΣ ΡΗΤΟΡΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ; Οι μαθητές, μέσα από τη συστηματική ένταξη προφορικών / ρητορικών δραστηριοτήτων στο μάθημα αναμένεται:
Επίσης, έχουν παρατηρηθεί τα εξής, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, ανάλογα με την κλίμακα εφαρμογής του προγράμματος:
Άλλες δεξιότητες που καλλιεργούν οι μαθητές (ειδικά εάν παρακολουθούν συστηματικά ένα οργανωμένο πρόγραμμα ομίλου ρητορικής τέχνης):
|
| |||||
